کربنات کلسیم (CaCo3) وکربناتهای دیگر مثل دولومیت CaMg(Co3)2 که در خاک موجود هستند به عنوان آهک منظور میشوند. خاکهای آهکی اغلب بیشتر از پانزده درصد کربنات کلسیم (CaCo3) دارند که ممکن است به اشکال مختلف پودری، کریستالی و غیره ایجاد شوند. خاکهایی با کربنات کلسیم بالا به نام خاکهای کلسیسول (Calcisols) در ردهبندی خاک اروپایی و زیر گروههای آهکی مربوط به خاکهای دیگر شناخته میشوند. pH خاک سطحی بیشتر از ۲/۷ است و گسترش آنها در مناطق خشک و نیمهخشک جهان است (بارندگی کمتر از ۵۰۰ میلیمتر در سال). معمولا در pH بالاتر از ۶/۷ دارای مقادیر زیاد نمک هستند. حلالیت آهک در خاک کمتر از نمکهایی از جمله سدیم کلرید، پتاسیم کلرید و گچ است. آهک در بافت خاک اثر مهمی داشته و بیشتر در اندازه ذرات رس و سیلت یافت میشود، بنابراین برای تعیین بافت خاکهای آهکی باید آهک از نمونه خاک توسط هیدروکلریک اسید رقیق یا استات سدیم حذف شود.
بیشتر خاکهای ایران در گروه خاکهای شدیداً آهکی به شمار میروند. برای مثال میزان کربنات کلسیم خاکهای خوزستان تا ۵۸ درصد اندازهگیری شده است.
خاک های آهکی در صورت تامین آب و مواد غذایی کافی توانایی تولید بالایی دارند. وجود کلسیم محلول در خاکهای آهکی باعث به هم پیوستن ذرات خاک شده و از پراکندگی ذرات رس جلوگیری میکند؛ بنابراین باعث ایجاد ساختار خاکدانهای مناسب میشود.
مواد آلی در خاکهای آهکی بر اثر قرار گرفتن کربنات کلسیم بر روی آنها به طور فیزیکی محصور شده و بر اثر تشکیل توده سیمانی با کربنات کلسیم از دسترس بخش فعال خاک یعنی همان قسمت بالایی پروفیل خاک خارج میگردند. خاکهای آهکی به طور کلی دارای کمبود ماده آلی، نیتروژن و فسفر هستند. خاکهای آهکی معمولا از کمبود ریزمغذیها به ویژه آهن و روی رنج میبرند که به دلیل pH بالای این خاکها است. اگرچه پتاسیم در خاکهای آهکی مناطق خشک و نیمه خشک ایران به مقدار کافی وجود دارد اما جذب آن توسط گیاه به دلیل رقابت بین این عنصر با کلسیم و منیزیم دچار مشکل شده و معمولاً در گیاهان رشد یافته در این خاکها به ویژه مرکبات، کمبود این عنصر مشاهده میشود. مهمترین آثار سوء زیادی آهک در خاکهای زراعی، واکنش آن با بعضی از عناصر کودی و تبدیل آنها به ترکیبات تقریباً نامحلول و غیر قابل استفاده توسط گیاه است.
در لایه های پایینتر خاک های آهکی کربنات کلسیم به شکل سخت و سنگی درآمده و لایهای به نام پتروکلسیک تشکیل میدهد که برای شکستن این لایه نیاز به شخم عمیق است. با افزایش آهک خاک حرکت آب در خاک سختتر میشود.
خاکهای آهکی باید دارای سیستم زهکشی کارآمد باشند. برای آبیاری خاکهای آهکی در سیستم آبیاری غرقابی روش جوی و پشته بهتر از روش تشتکی است.
در زمینهای دارای پستی و بلندی آبیاری بارانی بهتر از آبیاری غرقابی است.
کودهای نیتروژنه را میتوان تا قبل از کاشت گیاه به کار برد تا گیاه به خوبی در زمین مستقر شود. کاربرد کودهای نیتروژنه به صورت نواری در کنار ردیف گیاهان یک راه کارآمد برای تامین نیتروژن است.
باید مراقب بود تا کودهای نیتروژنی در نزدیک بذر نباشد زیرا از جوانهزنی بذر جلوگیری میکند. کودهای نیتروژنی با منبع آمونیاکی و اوره نباید در خاکهای آهکی به صورت سطحی به کار برده شود. از آنجایی که از دست رفت آمونیاک به دلیل فرار بودن قابل توجه است باید به جای پخش سطحی کود با خاک مخلوط شود.
مقدار کاربرد فسفر بسته به میزان فسفر خاک و نیاز گیاه دارد. استفاده زیاد از فسفر منجر به کمبود روی یا آهن میشود. در این خاکها کاربرد کودهای فسفره به شکل محلول موثر تر از پخش نواری کود خواهد بود. کودهای فسفره در زمان کاشت اثرات بهتری دارد زیرا گیاهان در مراحل اولیه رشد نیاز به فسفر بیشتری دارند.
سولفات روی یک منبع موثر و محبوب برای برطرف کردن نیاز روی است. افزودن سولفات روی به صورت پخش سطحی و سپس مخلوط شدن با خاک است و برای درختان میوه به صورت محلولپاشی برگی به کار برده میشود. کاربرد کودهای حیوانی به صورت کمپوست شده میتواند از کمبود آهن و روی جلوگیری کند.
شاید این مطالب هم برایتان جالب باشد
تولید کمپوست بایوجمی جهت تقویت خاک
فناوری بایوجمی در تصفیه فاضلاب صنعتی
گوگرد عنصری علاوه بر نقش تغذیهای برای گیاهان، به عنوان یک ماده اصلاحی در خاکهـای آهکـی باری بهبود برخی ویژگیهای فیزیک و شیمیایی خاک مطرح است. این عنصر در خاک به دو شکل آلی و معدنی وجود دارد ولی شکل اصلی ذخیره آن به صورت آلی است.
گوگرد مهمترین ماده اسیدزا است که استفاده از آن به منظور افزایش قابلیت جذب عناصر غذایی تثبیت شده است. تأمین سولفات مورد نیاز گیاه و مبارزه با برخی از عوامل بیماریزای گیاهی در بسیاری از مناطق دنیا متداول بوده و سابقه دیرینه دارد. حضـور گـوگرد در سـاختمان اسـیدهای آمینـه موجب نقش کلیدی این عنصر در فعال کردن بسیاری از آنزیمها، پروتئینسازی و تعدیل سمیت بعضی عناصـر سنگین در گیاهان شده است.
از آنجا که کارایی مصرف گوگرد به عوامل متعددی از جمله میزان توانایی خاک آهکی در خنثی نمودن اسید حاصل از اکسایش گوگرد بستگی دارد لذا تعیین مناسبترین مقدار مصرف گوگرد در خاکهای آهکی از اهمیت ویژهای برخوردار است. مطالعات زیادی نشان میدهد که گوگرد موجب کاهشpH خاک و افزایش قابلیت جـذب آهـن، منگنـز و روی در گیاهـان میشود. گوگرد مورد اسـتفاده در خـاکهـا معمـولا بـه شکل عنصری است که برای اثر بخش بـودن در خـاک باید تحت واکنش اکسایش به سولفات تبدیل شود. فرایند اکسایش گوگرد در خاک فرایندی زیست شیمیایی بوده و به وجود باکتریهای اکسید کننده گـوگرد (تیوباسـیلوس ) وابسته است. واکنشهـای زیسـت شیمیایی برای موثر بودن به شـرایط مناسـب محیطـی نیـز نیازمند هستند که ماده آلی بـه عنـوان یـک بهبـود دهنـده مناسب معمولا مطرح است. لذا بـرای اثـر بخشـی بیشـتر کودهای گوگردی بهتر است همراه با گـوگرد از کودهـای آلی کمپوست شده استفاده شود.
شایان به ذکر است کودهای اسیدزا در خاک سبب مرگ میکروارگانیسمها و از طرفی با حل شدن آهک و رسوب مجدد آن، منافذ خاک دچار گرفتگی میشوند. بنابراین امروزه افزایش ماده آلی خاک به عنوان اصلاح کننده خاکهای آهکی مطرح است. ماده آلی با افزایش فعالیت میکروارگانیسمها و در نتیجه تولید اسیدهای آلی سبب بهبود جذب عناصر غذایی میشود و با بهبود ساختمان خاک تهویه و نفوذپذیری آب را بهبود میبخشد.
فناوری بایوجمی یک فناوری نوین در اصلاح خاکهای نامناسب است. خاکهای شور، آهکی و خاک های با ماده آلی پایین برای کشت گیاهان زراعی و یا کاشت درختان مناسب نیستند اما در روش بایوجمی با اصلاح خاک و ایجاد شرایط مناسب میتوان شرایط را برای رشد ریشه و کشت مناسب فراهم کرد.